Το Ολυμπιακό Μουσείο Θεσσαλονίκης είναι χωροθετημένο σε μια περιοχή με έντονη αθλητική, εκπαιδευτική και πολιτιστική δραστηριότητα. Γειτνιάζει άμεσα με το μεγαλύτερο στάδιο της πόλης, το Καυτανζόγλειο Στάδιο και με την ευρύτερη περιοχή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Ιδρύθηκε το 1998, με την ονομασία Μουσείο Αθλητισμού – αποτελώντας το μοναδικό μουσείο στο είδος του στον Ελλαδικό χώρο– μετά από πρωτοβουλία και συνεργασία του Υπουργείου Πολιτισμού, της Ειδικής Γραμματείας Αθλητισμού Μακεδονίας-Θράκης και τη συμμετοχή εκπροσώπων Αθλητικών Ομοσπονδιών και Ενώσεων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Σκοπός του Μουσείου, που παραμένει ζωντανός μέχρι σήμερα, ήταν η συλλογή, διατήρηση, καταγραφή και τεκμηρίωση της ιστορίας του αθλητισμού καθώς και η ανάδειξή του σε ένα χώρο «ενεργό» και «ζωντανό», με εκπαιδευτικό κατά βάση χαρακτήρα. Από την ίδρυσή του μέχρι το 2004 - χρονιά που διοργανώθηκαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Ελλάδα - το Μουσείο στεγαζόταν σε όροφο νεοκλασικού κτιρίου, όπου η μικρή - παραχωρηθείσα από τον ΟΣΕ - επιφάνεια των 300μ2, περιόριζε τις εκθεσιακές και εκπαιδευτικές του δράσεις.
Την Ολυμπιακή Χρονιά 2004, το μουσείο μετεγκαταστάθηκε σε νέο κτίριο αφιερωμένο εξαρχής να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του Μουσείου Αθλητισμού, στο οικοδομικό τετράγωνο του Καυτανζόγλειου σταδίου, στάδιο που φιλοξένησε προκριματικούς αγώνες στα πλαίσια των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, το 2004. Το νέο κτίριο του Μουσείου Αθλητισμού, εγκαινιάστηκε από τον Πρόεδρο της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, δρ. Ζακ Ρογκ. Πρόκειται για ένα μοντέρνο κτίριο, συνολικής επιφάνειας 4.500μ2, που σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε ακολουθώντας τις προδιαγραφές που απαιτεί η σύγχρονη μουσειακή αρχιτεκτονική.
Εκπαιδευτικά προγράμματα
Στις 30 Ιανουαρίου 2008 η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή, μετά από σχετική εισήγηση της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής αναγνωρίζοντας την προσφορά του Μουσείου Αθλητισμού στον αθλητικό και πολιτιστικό χώρο, το μετονόμασε σε Ολυμπιακό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Η οργάνωση της πρώτης μόνιμης έκθεσης αφιερωμένης στους Ολυμπιακούς Αγώνες & τα Ολυμπιακά Αθλήματα, αποτέλεσε άμεση προτεραιότητα της νέας εκθεσιακής πολιτικής. Η έκθεση αποτελείται από ιστορικά αρχεία και αντικείμενα όλων των Ολυμπιακών Αγώνων, αντικείμενα Ελλήνων Ολυμπιονικών, μετάλλια, δάδες, ενθυμήματα από τις ολυμπιακές διοργανώσεις και εξοπλισμό των αθλημάτων. Νέα αποστολή του Μουσείου αποτελεί όχι μόνο η καταγραφή και ανάδειξη της αθλητικής κληρονομιάς, αλλά επίσης, η διαφύλαξη και προβολή της ολυμπιακής ιστορίας της χώρας και η ανάδειξη του ολυμπιακού ιδεώδους.
Το Ολυμπιακό Μουσείο αποτελείται από τέσσερις αίθουσες εκθέσεων (μόνιμη έκθεση αφιερωμένη στους Ολυμπιακούς Αγώνες με τίτλο ‘’Ανάδειξη της Αθλητικής Ιστορίας και του Ολυμπιακού Πνεύματος’’, μόνιμη διαδραστική έκθεση μηχανημάτων με τίτλο ‘’Επιστήμη των Αθλημάτων’’, μόνιμος εκθεσιακός χώρος με παράλληλη εκθεσιακή δράση και προσομοίωση γηπέδου στίβου και τέλος εκθεσιακός χώρος περιοδικών εκθέσεων). Όλοι οι εκθεσιακοί χώροι, περιλαμβάνουν ειδικούς χώρους φιλοξενίας εκπαιδευτικών δράσεων και χώρους εκπαιδευτικών εργαστηρίων. Τέλος, το Ολυμπιακό Μουσείο διαθέτει στους κοινόχρηστους χώρους του, αμφιθέατρο 300 ατόμων, δύο αίθουσες πολλαπλών χρήσεων, πωλητήριο και ένα μεγάλο χώρο υποδοχής κοινού, που μπορεί να φιλοξενήσει περιοδικές εκθέσεις μικρής έκτασης αλλά και εκδηλώσεις γενικότερου ενδιαφέροντος.
Τα νέα κτιριακά δεδομένα είχαν ως αποτέλεσμα την ανασύνταξη των στόχων του Μουσείου και την οργάνωση της μόνιμης ολυμπιακής και εν γένει αθλητικής συλλογής του, η οποία αποτελείται από δωρεές προσωπικών αντικειμένων Ελλήνων αθλητών που έχουν διαπρέψει στο χώρο τους, αθλητικών ομοσπονδιών, ιδιωτικών συλλογών, ανεξάρτητων συλλεκτών, κ.α.
Η νέα εκθεσιακή του πολιτική επικεντρώνεται στην παρουσίαση εκθέσεων βασισμένων στο τρίπτυχο «σώμα, νους και ψυχή» με αθλητικό, ιστορικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον. Οι εκθέσεις που μέχρι σήμερα έχουν φιλοξενηθεί διακρίνονται σε μεγάλης διάρκειας περιοδικές εκθέσεις, περιοδεύουσες εκθέσεις, διαδραστικές αλλά και εικαστικές εκθέσεις ευρύτερου ενδιαφέροντος.
Ένας από τους πρωταρχικούς στόχους του Ολυμπιακού Μουσείου είναι να προσεγγίσει τους νέους αλλά και τα παιδιά διαφόρων ηλικιών, αναδεικνύοντας τον μουσειακό χώρο, ως χώρο φιλικό και μετατρέποντας την επίσκεψή σε μια ευχάριστη εμπειρία. Για αυτό κάθε εκθεσιακή δράση, υποστηρίζεται από ποικίλα και πολυάριθμα εκπαιδευτικά προγράμματα, ενώ ταυτόχρονα εκπονούνται εκπαιδευτικά εργαστήρια σαββατοκύριακου, θερινά εργαστήρια και εκπαιδευτικά θεατρικά δρώμενα.
Ως ένας σύγχρονος πολιτιστικός οργανισμός το Ολυμπιακό Μουσείο Θεσσαλονίκης δίνει μεγάλη σημασία στις νέες τεχνολογίες για την εξυπηρέτηση των σκοπών της συλλεκτικής, εκθεσιακής και επικοινωνιακής του πολιτικής. Το 2007 σχεδιάστηκε εικονική περιήγηση της έκθεσης Στίβου ενώ σήμερα στο site του Ολυμπιακού Μουσείου φιλοξενούνται οι δύο ψηφιακές διαδραστικές εκθέσεις, «Παραολυμπιακοί Αγώνες» και «Μετάλλια και Δάδες».
Η επικοινωνία του Ολυμπιακού Μουσείου με το ευρύ κοινό ενισχύεται με την έκδοση μιας έντυπης εφημερίδας και την αποστολή μηνιαίας ηλεκτρονικής ενημέρωσης. Επιπλέον, το Ολυμπιακό Μουσείο εκδίδει καταλόγους όλων των εκθέσεών του, καθώς και πρακτικά των συνεδρίων που οργανώνει.
Στη δεκάχρονη πορεία του αρκετές είναι οι συνεργασίες που ανέπτυξε με Πολιτιστικούς Οργανισμούς και Μουσεία της Ευρωπαϊκής και Παγκοσμίου εμβέλειας. Πιο συγκεκριμένα, είναι μέλος της Διεθνούς Ένωσης Αθλητικής Κληρονομιάς (I.S.H.A.), του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων (I.C.O.M.) και από το 2007, μέλος του Δικτύου Ολυμπιακών Μουσείων (Olympic Museum Network). Έχει, επίσης, αναπτύξει διεθνείς συνεργασίες με εκπροσώπους διαχείρισης της αθλητικής πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης και των Βαλκανίων, οι οποίες επισφραγίστηκαν μέσα από υπογραφές μνημονίων συνεργασίας.